Białko to makroskładnik znajdujący się nie tylko w centrum uwagi sportowców, ale także pacjentów bariatrycznych. Ze względu na znaczne ograniczenie pojemności żołądka istnieje ryzyko wystąpienia niebezpiecznych dla zdrowia niedoborów. Nic więc dziwnego, że na forach i grupach zrzeszających pacjentów bariatrycznych tematowi temu poświęconych jest wiele wątków. W dzisiejszym wpisie odpowiem na pytania: dlaczego podaż białka po operacji bariatrycznej jest tak ważna, ile powinno się go spożywać oraz skąd je brać.
Spis treści:
- Dlaczego po operacji bariatrycznej zagraża Ci niedobór białka?
- Jaka jest rola białka po operacji bariatrycznej?
- Ile białka jeść po operacji bariatrycznej?
- Jakie są najlepsze źródła białka po operacji bariatrycznej?
- Czy suplementacja białka jest konieczna?
Dlaczego po operacji bariatrycznej zagraża Ci niedobór białka?
Zarówno rękawowa resekcja żołądka (Sleeve), jak i ominięcie żołądkowo-jelitowe (Gastric Bypass) w znacznym stopniu zmieniają anatomię układu pokarmowego. Zmiany te obejmują nie tylko ograniczenie objętości żołądka, ale także wchłanianie składników odżywczych, w tym aminokwasów pochodzących z białek. W przypadku Sleeve wynika to z faktu zmniejszenia ilości kwasu solnego i enzymów trawiennych w żołądku. Z kolei przy operacji Gastric Bypass dodatkowo wyłączana jest część jelita cienkiego, co jeszcze bardziej ogranicza przyswajanie białka1Padwal R, Brocks D, Sharma AM. A systematic review of drug absorption following bariatric surgery and its theoretical implications. Obes Rev 2010; 11:41–50. Co ciekawe, po operacji bariatrycznej wielu pacjentów doświadcza zmian preferencji smakowych i zapachowych. Zmiany te mogą prowadzić do niechęci w przypadku spożywania niektórych pokarmów. Zalicza się do nich m.in. mięso, produkty pochodne mleka, jaja i słodycze2Zerrweck C, Zurita L, Alvarez G, et al. Taste and olfactory changes following laparoscopic gastric bypass and sleeve gastrectomy. Obes Surg 2016; 26:1296–1302. To z kolei wpływa bezpośrednio na przyjmowanie składników odżywczych i zwiększone ryzyko niedoborów nie tylko białka, ale także wielu witamin, wapnia i żelaza.
Nie ulega więc żadnej wątpliwości, że białko po operacji bariatrycznej odgrywa bardzo ważną rolę. Jego nieodpowiednia podaż może bowiem prowadzić do niedożywienia jakościowego, które występuje także u pacjentów chorujących na otyłość.
Jaka jest rola białka po operacji bariatrycznej?
Żywienie po zabiegu ma ogromne znaczenie nie tylko w kontekście szybkiego powrotu do sił, ale także uzyskania satysfakcjonujących efektów. Nie jest żadną tajemnicą, że okres rekonwalescencji będzie krótszy, u pacjenta dobrze odżywionego. O odpowiedni stan odżywienia warto zadbać właściwie już przed zabiegiem. Dobrze zaplanowana dieta przed operacją bariatryczną oparta o zalecenia żywieniowe przekazane przez dietetyka bariatrycznego z całą pewnością w tym pomoże. Z kolei bezpośrednio po zabiegu szczególną rolę w kompozycji posiłków zaczyna odgrywać białko.
Podaż tego makroskładnika jest tak ważna przede wszystkim ze względu na obecność ran pooperacyjnych. Białko pomaga bowiem w gojeniu się i sprzyja regeneracji uszkodzonych tkanek. Po chirurgicznym leczeniu otyłości dochodzi do stosunkowo szybkiej redukcji masy ciała. Jest to zjawisko pożądane, ale pod warunkiem, że redukuje się przede wszystkim nadmiar tłuszczu. Choć nie jest możliwe całkowite zahamowanie spalania tkanki mięśniowej, to odpowiednia podaż białka może zabezpieczyć przed jej nadmierną utratą. Z kolei im wyższa zawartość mięśni, tym szybsza jest przemiana materii i tym szybszy proces redukcji. Oznacza to, że niedobory białka mogą w praktyce znacznie spowolnić proces redukcji zbędnych kilogramów. Zbyt niska podaż białka może doprowadzić również do wypadania włosów, pogorszenia stanu skóry i paznokci. W dłuższej perspektywie niesie za sobą ryzyko obrzęków, zaburzeń odporności i niedożywienia3Steenackers, N., Gesquiere, I., & Matthys, C. (2018). The relevance of dietary protein after bariatric surgery. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, 21(1), 58–63.
Ile białka jeść po operacji bariatrycznej?
Po operacji bariatrycznej zaleca się spożywanie minimum 60-80 g lub 1,5 g/kg idealnej masy ciała na dzień. Na etapie rozszerzania diety ilość ta może być niższa niż wartość docelowa. Jednakże już od pierwszych dni po operacji na etapie diety płynnej i papkowatej należy mieć na uwadze ten makroskładnik. Może się wydawać, że 60-80 g białka to wcale nie tak dużo. Jednakże przy zmieniających się porcjach i osłabieniu uczucia łaknienia wielu pacjentów ma problem z pokryciem minimalnego zapotrzebowania. O ile w czasie rozszerzania diety, takie stan rzeczy nie powinien budzić większego niepokoju, to w momencie gdy możliwe jest już spożywanie produktów stałych, należy dokładniej przyjrzeć się spożywanym pokarmom. Komponowanie posiłków zgodnie z tzw. talerzem bariatrycznym pozwoli na pokrycie niezbędnego zapotrzebowania. Ważna jest również częstotliwość. Wielu pacjentów po operacji bariatrycznej jada zdecydowanie za mało posiłków. O ile w przypadku osób, które nie przeszły zabiegu, 3 posiłki mogą okazać się optymalne, to pacjent bariatryczny musi ich jadać więcej — najlepiej 5 albo 6. W innym wypadku niemożliwe będzie dostarczenie sobie odpowiedniej ilości białka w ciągu doby4Jastrzębska, M., & Ostrowska, L. (2010). Zalecenia dietetyczne po zabiegach bariatrycznych. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 1, No. 4, pp. 201-209).
Jakie są najlepsze źródła białka po operacji bariatrycznej?
Podstawą diety osoby po operacji bariatrycznej powinno być białko pełnowartościowe. Znaleźć je można przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego. Należą do nich mięsa i przetwory mięsne, ryby, jaja i produkty nabiałowe. W początkowych etapach rozszerzania diety polecane jest głównie korzystanie z nabiału. Wskazane jest więc mleko, jogurty pitne — szczególnie te wysokobiałkowe jak np. skyr. Najlepiej wybierać warianty naturalne — bez dodatku cukru.
Po operacji zmniejszenia żołądka należy jednak korzystać zarówno z białka pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Oznacza to, że oprócz mięsa, nabiału, jaj i ryb warto pamiętać, chociażby o nasionach roślin strączkowych. Produkty takie jak fasola, soczewica, bób, ciecierzyca to nie tylko źródło białka, ale także błonnika pokarmowego — składnika, którego pacjenci bariatryczni dostarczają sobie często za mało. Warto pamiętać jednak, że nasiona roślin strączkowych ze względu na swój wzdęciogenny charakter powinny być włączane dopiero po pełnym rozszerzeniu diety.
Czy suplementacja białka jest konieczna?
Choć suplementacja białka po operacji bariatrycznej nie jest niezbędna, może okazać się niezwykle pomocna. Dodatek tzw. białka w proszku może okazać się jedynym sposobem na pokrycie dziennego zapotrzebowania na ten składnik żywieniowy.
Na rynku jest wiele białkowych produktów dostępnych w formie suplementów. Do najczęściej spotykanych zaliczyć można odżywki białkowe. Wyróżniamy odżywki medyczne i takie stworzone z myślą o osobach uprawiających sport. Pierwsze z nich polecane są szczególnie w okresie krótko po operacji, ze względu na kontrolowany skład. Za produkcję tego typu preparatów odpowiada m.in. Nestle, Nutricia czy Fresubin.
Czy to jednak oznacza, że pacjenci bariatryczni nie mogą korzystać z ogólnodostępnych odżywek w proszku? W żadnym wypadku. Osoba po Sleeve lub Gastric bypass tak samo, jak każda inna może korzystać z tego typu produktów. Na rynku dostępne są odżywki oznaczone jako WPC oraz WPI. Pierwsza z wymienionych odnosi się do koncentratu białka serwatkowego a druga do izolatu białka serwatkowego. Którą z nich wybrać? Ze względu na wyższy procentowy udział biała lepszym wyborem będzie izolat białka serwatkowego, który w 100 g dostarcza około 95 g białka. Stosowanie WPC również może okazać się korzystne, jednak warto mieć na uwadze, że taki produkt zawiera również większe niż w WPI ilości laktozy, której część osób może nie tolerować.
Źródła:
- Padwal R, Brocks D, Sharma AM. A systematic review of drug absorption following bariatric surgery and its theoretical implications. Obes Rev 2010; 11:41–50
- Zerrweck C, Zurita L, Alvarez G, et al. Taste and olfactory changes following laparoscopic gastric bypass and sleeve gastrectomy. Obes Surg 2016; 26:1296–1302
- Steenackers, N., Gesquiere, I., & Matthys, C. (2018). The relevance of dietary protein after bariatric surgery. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, 21(1), 58–63.
- Jastrzębska, M., & Ostrowska, L. (2010). Zalecenia dietetyczne po zabiegach bariatrycznych. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 1, No. 4, pp. 201-209)