Dieta przed operacją bariatryczną jest zagadnieniem dość kontrowersyjnym. Nie istnieją bowiem ujednolicone zalecenia żywieniowe dotyczące okresu przedoperacyjnego. Oznacza to, że część ośrodków zajmujących się chirurgicznym leczeniem otyłości zaleca wprowadzenie rygorystycznej diety na krótko przed planowanym zabiegiem, inne z kolei całkowicie pomijają żywieniowe przygotowanie do operacji. Która opcja jest w takim wypadku lepsza? A może istnieje na to złoty środek? W dzisiejszym wpisie przybliżę najczęściej stosowane metody żywieniowego przygotowania się do operacji bariatrycznej.

Spis treści:

  1. Dieta przed operacją bariatryczną – czy trzeba schudnąć?
  2. Dlaczego przed planowanym zabiegiem zaleca się dietę zmniejszającą wątrobę?
  3. Przygotowanie do chirurgicznego leczenia otyłości – co jeść przed zabiegiem?
  4. Dieta płynna przed operacją bariatryczną
  5. Dieta redukcyjna przed operacją bariatryczną — zacznij działać wcześniej!

Dieta przed operacją bariatryczną – czy trzeba schudnąć?

Zalecenie redukcji masy ciała nie jest ujednolicone dla wszystkich ośrodków bariatrycznych. W części z nich chirurg wymaga więc, aby pacjent sam lub z pomocą dietetyka schudł między 5 a 10% masy ciała, a w innych nie ma takiego wymogu. Pewne jest jednak to, że dieta przedoperacyjna może przynieść wiele korzyści w przebiegu zabiegu bariatrycznego. Wcześniejsza redukcja masy ciała zmniejsza ryzyko powikłań w trakcie i po zabiegu. Im wyższe jest początkowe BMI, tym większe są korzyści ze schudnięcia przed planowaną operacją1Anderin, Claes MD, PhD*; Gustafsson, Ulf O. MD, PhD*; Heijbel, Niklas MD†; Thorell, Anders MD, PhD*. Weight Loss Before Bariatric Surgery and Postoperative Complications: Data From the Scandinavian Obesity Registry (SOReg). Annals of Surgery 261(5):p 909-913, May 2015. | DOI: 10.1097/SLA.0000000000000839. Dodatkowo wcześniejsze wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych sprawi, że zmiana sposobu odżywiania po operacji nie będzie tak drastyczna.

Dlaczego przed planowanym zabiegiem zaleca się dietę zmniejszającą wątrobę?

W części ośrodków zajmujących się chirurgicznym leczeniem otyłości zaleca się, aby na około 2 tygodnie przed planowanym zabiegiem operacyjnym przejść na niskokaloryczną dietę dostarczającą między 800 a 1200 kalorii dziennie. Taki jadłospis ma na celu zmniejszenie rozmiaru wątroby. Narząd ten jest u otyłych osób powiększony, co w trakcie operacji może „utrudnić” pracę chirurgowi. Powiększona wątroba (szczególnie jej lewy płat) ogranicza bowiem ekspozycję obszaru operacyjnego i może przyczynić się do wydłużenia czasu zabiegu2Schwartz ML, Drew RL, Chazin-Caldie M. Laparoscopic Roux-en-Y gastric bypass: Preoperative determinants of prolonged operative times, conversion to open gastric bypasses, and postoperative complications. Obes Surg. 2003;13:734–8. Nic więc dziwnego, że wielu lekarzy nakazuje pacjentom taką formę przygotowania do operacji bariatrycznej. Decyzja ta jest podyktowana jednak nie tylko zwiększeniem komfortu pracy chirurga. Badania wykazały, że utrata między 5 a 10% początkowej masy ciała zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań okołooperacyjnych3Bettini, S., Belligoli, A., Fabris, R. et al. Diet approach before and after bariatric surgery. Rev Endocr Metab Disord 21, 297–306 (2020). https://doi.org/10.1007/s11154-020-09571-8.

Przygotowanie do chirurgicznego leczenia otyłości – co jeść przed zabiegiem?

Często zalecaną dietą redukcyjną przed operacją bariatryczną jest plan dietetyczny zakładający ograniczenie tłuszczów (szczególnie nasyconych) oraz węglowodanów (głównie łatwoprzyswajalnych). Powinno się jednocześnie przyjmować normatywną ilość białka. Wskazane jest więc spożywanie produktów, takich jak twaróg, serek wiejski, mleko o niskiej zawartości tłuszczu, jogurty naturalne niskotłuszczowe, tuńczyk i chude gatunki mięs – głównie drób. Niezalecane są z kolei produkty smażone i zawierające duże ilości tłuszczów. Należy wykluczyć także słodycze, soki, alkohol, słone przekąski, napoje gazowane i żywność typu fast food. Wśród produktów zawierających węglowodany warto wybierać szczególnie te pełnoziarniste. Nie warto zapominać także o warzywach – mają one mało kalorii w stosunku do swojej objętości. Są więc idealne do zwiększenia porcji posiłku przy jednoczesnym zachowaniu niskiej kaloryczności. Do zasad żywienia przed operacją bariatryczną zaliczyć można także dbanie o prawidłowe nawadnianie, które będzie również istotne po zabiegu. Zaleca się wypijanie minimum 1,5, a najlepiej 2 litry wody niegazowanej dziennie. Wszystkie przekąski spożywane pomiędzy posiłkami głównymi powinny charakteryzować się niską zawartością cukru.

Nie ulega wątpliwości, że tak niskokaloryczny i ograniczony jadłospis ma niewiele wspólnego z właściwą dietą. Niemniej, takie postępowanie nie jest prowadzone długoterminowo. Zwykle zalecana jest ona na okres nie dłuższy niż 2 tygodnie.

Dieta płynna przed operacją bariatryczną

Dieta płynna przed operacją bariatryczną jest częstym zaleceniem w ośrodkach bariatrycznych, mającym na celu szybkie zmniejszenie masy ciała i wielkości wątroby, a także przygotowanie układu pokarmowego do zabiegu. Ta dieta polega na spożywaniu jedynie płynnych posiłków, takich jak zupy, smoothies, soki i koktajle, przez cały dzień. Wartość energetyczna wynosi zwykle 800-1200 kcal.  Przykładowe posiłki mogą obejmować mleko z kilkoma łyżkami płatków owsianych, zupę krem z brokuła na lunch i koktajl proteinowy na kolację. Niektóre zalecenia są bardziej restrykcyjne i sugerują użycie dietetycznych preparatów takich jak Optifast, Allevo lub Slim Fast, które są rozpuszczane w wodzie lub mleku. Te preparaty mają za zadanie zastąpić część lub wszystkie posiłki, jednocześnie dostarczając niezbędnych witamin i składników mineralnych.

UWAGA!

Osoby chorujące na cukrzycę i przyjmujące na nią leki przed przejściem na dietę niskokaloryczną powinny skonsultować to ze swoim lekarzem. Konieczne może okazać się zmniejszenie przyjmowanej dawki.

Dieta redukcyjna przed operacją bariatryczną — zacznij działać wcześniej!

O ile w części ośrodków przeprowadzających operacje zalecenia dotyczące przygotowania są sprecyzowane, to jednak w wielu miejscach pacjent jest pozostawiony sam sobie. Co w takim wypadku zrobić? Postawić na dietę płynną, a może całkowicie odpuścić sobie przygotowanie? Pierwszym krokiem powinno być zgłoszenie się o pomoc do dietetyka mającego doświadczenie z pacjentami bariatrycznymi. Najlepiej jest to zrobić nawet pół roku przed planowanym zabiegiem.

Im szybciej pacjent zacznie eliminować złe nawyki, tym lepsze rezultaty w przyszłości osiągnie. W końcu życie po zabiegu nie będzie dla niego aż tak drastyczną zmianą. Zmiana stylu życia nie musi odbyć się z dnia na dzień. Kilkumiesięczny okres pozwala na stopniowe wprowadzanie bardziej odżywczych produktów i powolną eliminację tych, które nam nie służą. To idealny czas, aby nauczyć się, w jaki sposób prawidłowo nawodnić organizm, odkryć, jaka aktywność fizyczna sprawia nam najwięcej przyjemności oraz przekonać się, że można jeść zdrowo, smacznie i bez większych restrykcji.

Z doświadczenia wiem, że okres przed zabiegiem jest dla pacjenta niezwykle stresujący. Dodatkowe obciążenie w postaci konieczności przejścia na całkowicie płynną dietę i utrzymanie rygoru 800 – 1000 kcal może znacznie pogorszyć samopoczucie. Dodatkowym problemem jest niedożywienie jakościowe osób otyłych. Oznacza ono, że mimo nadmiernej masy ciała u pacjenta występują niedobory pokarmowe. Źle zaplanowana dieta przed operacją bariatryczną, często pozbawiona odpowiedniej suplementacji, tylko pogorszy jego obecny stan. Dlatego właśnie szczególnie w chirurgii otyłości odradzam samodzielne eksperymentowanie i zachęcam do konsultowania ze specjalistami. Wcześniejsze przygotowanie i zdobywanie wiedzy zaoszczędzi sporo nerwów i doda pewności siebie nawet w trudniejszych momentach.

Źródła:

  1. Anderin, Claes MD, PhD*; Gustafsson, Ulf O. MD, PhD*; Heijbel, Niklas MD†; Thorell, Anders MD, PhD*. Weight Loss Before Bariatric Surgery and Postoperative Complications: Data From the Scandinavian Obesity Registry (SOReg). Annals of Surgery 261(5):p 909-913, May 2015. | DOI: 10.1097/SLA.0000000000000839
  2. Schwartz ML, Drew RL, Chazin-Caldie M. Laparoscopic Roux-en-Y gastric bypass: Preoperative determinants of prolonged operative times, conversion to open gastric bypasses, and postoperative complications. Obes Surg. 2003;13:734–8
  3. Bettini, S., Belligoli, A., Fabris, R. et al. Diet approach before and after bariatric surgery. Rev Endocr Metab Disord 21, 297–306 (2020). https://doi.org/10.1007/s11154-020-09571-8