Nadmierna masa ciała to jeden z największych problemów zdrowia publicznego. W samej Polsce u aż 300 tys. obywateli stwierdzono wskaźnik masy ciała (BMI) wynoszący ponad 40 kg/m2, a u ponad 1,5 miliona – 35 kg/m2. Wiele osób lekceważy ten stan rzeczy, traktując nadwagę lub otyłość wyłącznie jako defekt estetyczny. Tymczasem jest to choroba, która nieleczona staje się przyczyną rozwoju innych chorób. Oprócz działań profilaktycznych obejmujących edukację żywieniową i wprowadzanie regularnej aktywności fizycznej coraz więcej mówi się o chirurgicznym leczeniu otyłości1https://www.wnowymksztalcie.pl/tresci/czym-jest-chirurgia-bariatryczna-chlo-chirurgiczne-leczenie-otylosci/2Muchacka, R., & Cebula, N. (2017). Nadwaga i otyłość-ogólnoświatowa epidemia. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości z siedzibą w Wałbrzychu, 42, 75-85.. Na czym polegają operacje bariatryczne, jakie są ich rodzaje oraz jakich efektów można oczekiwać – na te i wiele innych pytań odpowiem w dzisiejszym wpisie.
Spis treści:
- Co to jest operacja bariatryczna?
- Jakie są rodzaje operacji bariatrycznych?
- Jakie są wskazania do wykonania operacji bariatrycznej?
- Jakie są przeciwwskazania do operacji bariatrycznej?
- Chirurgiczne leczenie otyłości – podsumowanie
Co to jest operacja bariatryczna?
Operacja bariatryczna znana także jako operacja zmniejszenia żołądka jest najskuteczniejszą metodą leczenia otyłości. Decydują się na nią zwykle osoby, u których zmiana nawyków żywieniowych i trybu życia, a także często leczenie farmakologiczne nie przyniosły oczekiwanych trwałych rezultatów. Chirurgia bariatryczna obejmuje kilka rodzajów zabiegów, które działają poprzez zmiany anatomiczne w obrębie układu pokarmowego — głównie żołądka. Oprócz ograniczenia przyjmowania dużych porcji celem chirurgicznego leczenia otyłości jest dokonanie zmian metabolicznych. Pacjent po zabiegu może oczekiwać nie tylko szybkiej utraty masy ciała, ale także zmniejszenia nasilenia lub całkowitego ustąpienia chorób związanych z otyłością, takich jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe czy bezdech senny3Otlewska, A., Szpotowicz, G., & Otlewska, A. (2020). Bariatric surgery. Paediatrics and Family Medicine, 16(2), 159..
Jakie są rodzaje operacji bariatrycznych?
Wśród przeprowadzanych operacji bariatrycznych wyróżnić kilka metod różniących się mechanizmem działania, spodziewanymi efektami, ewentualnymi powikłaniami i zaleceniami. Decyzję dotyczącą wyboru metody chirurgicznego leczenia otyłości podejmuje chirurg bariatra. Wśród najczęściej wykonywanych zabiegów bariatrycznych można wyróżnić:
- zabiegi restrykcyjne — rękawowa resekcja żołądka (Sleeve Gastrectomy), regulowana opaska żołądkowa;
- zabiegi wyłączające — wyłączenie żółciowo-trzustkowe (BPD);
- zabiegi restrykcyjno-wyłączające — ominięcie żołądkowo-jelitowe (Gastric Bypass)4Tarnowski, W., & Jaworski, P. (2018). Operacje bariatryczne w praktyce. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 10(3), 93-101..
Rękawowa resekcja żołądka – Sleeve Gastrectomy
Rękawowa resekcja żołądka, znana wśród pacjentów jako Sleeve, jest najczęściej wykonywaną w Polsce operacją bariatryczną. Polega ona na wycięciu większej części żołądka (około 70-80% jego objętości) i pozostawieniu podłużnego „rękawa”, przez który pokarm przedostaje się do dalszych odcinków przewodu pokarmowego. Zmniejszenie ilości przyjmowanego pokarmu i obniżenie uczucia głodu prowadzą u większości osób chorych na otyłość do redukcji 25-35% masy ciała. W celu zmniejszenia łaknienia wycina się najbardziej czynną hormonalnie część żołądka. Zmniejszenie ilości wydzielanej greliny – hormonu głodu sprawia, że pacjenci z otyłością olbrzymią mają mniejszy apetyt, a uczucie sytości trwa dłużej. Ten typ operacji w porównaniu do innych zabiegów bariatrycznych naraża na niedobory witamin i składników mineralnych w najmniejszym stopniu5https://www.wnowymksztalcie.pl/tresci/rodzaje-operacji-bariatrycznych-ktora-bedzie-dla-mnie-najlepsza/.
Wyłączenie żółciowo-trzustkowe z przełączeniem dwunastniczym
Wyłączenie żółciowo-trzustkowe w porównaniu do innych chirurgicznych zabiegów jest stosunkowo rzadko stosowaną metodą. Mimo że pacjenci po operacji uzyskują najlepsze efekty w zakresie redukcji masy ciała, to ryzyko powikłań, niedoborów pokarmowych, a nawet niedożywienia jest bardzo wysokie. Metodę tę stosuje się więc u pacjentów silnie zmotywowanych i ze skrajnymi przypadkami otyłości6https://www.wnowymksztalcie.pl/tresci/rodzaje-operacji-bariatrycznych-ktora-bedzie-dla-mnie-najlepsza/.
Laparoskopowe ominięcie żołądkowo-jelitowe – Gastric Bypass
Laparoskopowe ominięcie żołądkowo-jelitowe (Gastric Bypass) może być wykonane dwoma sposobami: z pętlą Roux (Roux-en-Y Gastric Bypass) lub z jednym zespoleniem (Mini-Gastric Bypass). Częściej jednak wykonywana jest pierwsza z wymienionych metod. Zmniejszenie pojemności żołądka polega nie na wycięciu jego większej części, a na stworzeniu z niego dwóch osobnych zbiorników. Pierwszy zbiornik to „woreczek” wielkości porównywalnej do jajka. To właśnie do niego trafia pokarm bezpośrednio z przełyku. Do wspomnianego woreczka przyłączane jest bezpośrednio jelito cienkie i to do niego przedostaje się pokarm. Dolna część żołądka nie otrzymuje treści pokarmowej. Ze względu na to, że metoda ta prowadzi do poprawy czy ustąpienia chorób metabolicznych, często stosowana jest u pacjentów z cukrzycą typu 27https://www.wnowymksztalcie.pl/tresci/rodzaje-operacji-bariatrycznych-ktora-bedzie-dla-mnie-najlepsza/8https://www.uclahealth.org/medical-services/surgery/bariatrics/obesity-treatments/gastric-bypass-surgery.
Jakie są wskazania do wykonania operacji bariatrycznej?
Zabieg bariatryczny może być przeprowadzony u osób, u których mimo wcześniejszego leczenia zachowawczego nie uzyskano trwałej utraty wagi. Dla pacjentów w wieku 18-65 lat wskazaniem do przeprowadzenia operacji jest wskaźnik BMI wynoszący minimum 40 kg/m2 (tzw. otyłość olbrzymia) lub znajdujący się w przedziale 35–39,99 kg/m2 z obecnością przynajmniej jednej choroby towarzyszącej. Zalicza się do nich:
- choroby układu sercowo-naczyniowego;
- nadciśnienie;
- cukrzyca typu II;
- zespół obturacyjnego bezdechu sennego;
- zespół hipowentylacji otyłych;
- niealkoholowe stłuszczenie wątroby;
- niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby;
- astma;
- przewlekła niewydolność żylna;
- brak chęci współpracy ze strony pacjenta;
- refluksowe zapalenie przełyku;
- choroby stawów wymagające leczenia operacyjnego;
- bezpłodność żeńska, w tym związana z zespołem policystycznych jajników;
- ciężkie nietrzymanie moczu9Mancini MC: Bariatric surgery – an update for the endocrinologist. Arq Bras Endocrinol Metabol 2014; 58: 875–88810Budzyński A, Major P, Głuszek S et al.: Polskie rekomendacje w zakresie chirurgii bariatrycznej i metabolicznej. Med Prakt Chir 2016; 6: 13–25. A.
Co jednak w przypadku operacji bariatrycznych u osób po 65 roku życia? Chirurgiczne leczenie otyłości nie wyklucza pacjentów starszych pod warunkiem, że korzyści z przeprowadzenia zabiegu przewyższają ewentualne ryzyko. Decyzja specjalisty o tym, czy zakwalifikować pacjenta do operacji jest w tym przypadku bardzo indywidualna. Warto ponadto mieć na uwadze to, że choć zabieg wykonany w tym wieku może poprawić znacznie jakość życia, to jego wpływ na zmniejszenie śmiertelności i cofnięcie chorób wynikających z otyłości jest mniej istotny11Budzyński A, Major P, Głuszek S et al.: Polskie rekomendacje w zakresie chirurgii bariatrycznej i metabolicznej. Med Prakt Chir 2016; 6: 13–25. A.
Jakie są przeciwwskazania do operacji bariatrycznej?
Do przeciwwskazań w operacyjnym leczeniu otyłości zaliczyć można obecność nieuleczalnych, prowadzących do wyniszczenia chorób, takich jak AIDS lub czynna choroba nowotworowa. Niemożliwe jest również przeprowadzenie zabiegu bariatrycznego w przypadku pacjentów krótko po zawale lub z inną chorobą stanowiącą bezpośrednie zagrożenie dla życia. Wykluczająco działają również choroby endokrynologiczne będące przyczyną otyłości (np. zespół Cushinga), ciężkie zaburzenia krzepnięcia, uzależnienia, zaburzenia psychiczne nieleczone lub niepoddające się kontroli mimo leczenia, a także ciężkie upośledzenia umysłowe. Zabiegi bariatryczne nie mogą być ponadto wykonane u kobiet planujących zajście w ciążę lub będących w ciąży lub karmiących piersią12Budzyński A, Major P, Głuszek S et al.: Polskie rekomendacje w zakresie chirurgii bariatrycznej i metabolicznej. Med Prakt Chir 2016; 6: 13–25. A13Runkel N, Colombo-Benkmann M, Hüttl TP et al.: Bariatric surgery. Dtsch Arztebl Int 2011; 108: 341–346.
Chirurgiczne leczenie otyłości – podsumowanie
Celem chirurgicznego leczenia otyłości jest redukcja nadmiernej masy ciała poprzez zmniejszenie objętości żołądka i ograniczenie przyswajania składników pokarmowych. Zmniejszenie wydzielania hormonu pobudzającego łaknienie i wpływ na inne hormony przyczyniają się także do cofnięcia wielu chorób powiązanych z otyłością. Oczywiście wykonanie operacji nie jest gwarancją sukcesu. Oprócz pracy wykonanej przez chirurga istotna jest współpraca z dietetykiem i psychologiem. Na temat rozszerzania diety po operacji bariatrycznej przeczytasz poniżej.
Dieta po operacji bariatrycznej — etapy i zalecenia po chirurgicznym leczeniu otyłości
Pacjent po zabiegu musi na nowo nauczyć się, w jaki sposób i co jeść. Odpowiednio zbilansowany jadłospis przyczyni się nie tylko do utrzymania efektów, ale także zapewni dobre samopoczucie na co dzień.
Źródła:
- https://www.wnowymksztalcie.pl/tresci/czym-jest-chirurgia-bariatryczna-chlo-chirurgiczne-leczenie-otylosci/
- Muchacka, R., & Cebula, N. (2017). Nadwaga i otyłość-ogólnoświatowa epidemia. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości z siedzibą w Wałbrzychu, 42, 75-85.
- Otlewska, A., Szpotowicz, G., & Otlewska, A. (2020). Bariatric surgery. Paediatrics and Family Medicine, 16(2), 159.
- Mancini MC: Bariatric surgery – an update for the endocrinologist. Arq Bras Endocrinol Metabol 2014; 58: 875–888
- Budzyński A, Major P, Głuszek S et al.: Polskie rekomendacje w zakresie chirurgii bariatrycznej i metabolicznej. Med Prakt
Chir 2016; 6: 13–25. A - Runkel N, Colombo-Benkmann M, Hüttl TP et al.: Bariatric surgery. Dtsch Arztebl Int 2011; 108: 341–346
- Tarnowski, W., & Jaworski, P. (2018). Operacje bariatryczne w praktyce. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 10(3), 93-101.
- https://www.wnowymksztalcie.pl/tresci/rodzaje-operacji-bariatrycznych-ktora-bedzie-dla-mnie-najlepsza/
- https://www.uclahealth.org/medical-services/surgery/bariatrics/obesity-treatments/gastric-bypass-surgery