Rozszerzanie diety po operacji bariatrycznej - etapy i zalecenia

Dieta po operacji bariatrycznej to element niezbędny do uzyskania satysfakcjonujących i długotrwałych efektów zabiegu. Pacjent musi stosować się nie tylko do zaleceń dotyczących rozszerzania jadłospisu, ale przede wszystkim trwale zmienić nawyki żywieniowe. Ze względu na zmiany w obrębie żołądka i całego układu pokarmowego oraz znaczne ograniczenie wielkości porcji konieczne jest aktywne zapobieganie niedoborom pokarmowym. Co jeść po operacji zmniejszenia żołądka, aby zapewnić sobie odpowiednią dawkę składników odżywczych? Dowiesz się tego z dzisiejszego wpisu.

Spis treści:

Rozszerzanie diety po operacji bariatrycznej — dlaczego jest tak ważne?
Jak długo trwa rozszerzanie diety po zabiegu bariatrycznym?
Dieta bariatryczna — etapy rozszerzania jadłospisu i zalecenia
Talerz bariatryczny, czyli prosty sposób na komponowanie posiłków
Dieta po operacji bariatrycznej – najważniejsze zasady

Rozszerzanie diety po operacji bariatrycznej — dlaczego jest tak ważne?

Pierwsze tygodnie po zabiegu bariatrycznym to czas gojenia się ran pooperacyjnych i adaptowania przewodu pokarmowego do zmian anatomicznych¹. Oznacza to, że niezależnie od rodzaju wykonanej operacji zalecenia dietetyczne są w tym okresie bardziej restrykcyjne. Tolerancja na pokarm będzie się więc zmieniała z czasem. Niestosowanie się do zaleceń pooperacyjnych związanych ze spożywaniem posiłków może doprowadzić do licznych powikłań. W początkowej fazie mogą być to nudności, wymioty lub zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, a w późniejszych etapach niedobory pokarmowe, a nawet niedożywienie². W celu jak najszybszego powrotu do normalnego funkcjonowania stosuje się w początkowych etapach dietę o zmienionej konsystencji. Tuż po zabiegu chirurgii bariatrycznej posiłki muszą mieć małą objętość, która z czasem zostaje zwiększona³.

Jak długo trwa rozszerzanie diety po zabiegu bariatrycznym?

Po zabiegu zmniejszenia żołądka pacjent dostaje często zalecenia dotyczące dalszego rozszerzania jadłospisu. Czas trwania poszczególnych etapów rozszerzania diety po operacji bariatrycznej różni się często w zależności od ośrodka, w którym był przeprowadzany zabieg. Niestety nie istnieją jednolite zalecenia w tym aspekcie. Zdarza się więc, że czas rozszerzania diety zaplanowany jest nawet na dwa miesiące. Istnieje jednak wiele ośrodków, które zalecają, aby pacjent po operacyjnym leczeniu otyłości miał w pełni rozszerzoną dietę w czasie do 3 lub 4 tygodnia po operacji.

W swojej praktyce zalecam pacjentom, aby skorzystali z drugiej z wymienionych opcji. Skąd taka decyzja? Po operacji zmniejszenia żołądka oprócz obniżenia wartości energetycznej diety ogranicza się również przyswajanie składników odżywczych. Oznacza to, że jeśli wykluczysz wiele produktów na długi okres, tym w mniejszym stopniu będziesz w stanie pokryć swoje podstawowe zapotrzebowanie. Nie chcąc narażać pacjentów na pogłębianie często istniejących już wcześniej niedoborów, zachęcam, aby w czasie maksymalnie 4 tygodni stopniowo wprowadzali kolejne grupy produktów. Równolegle zmianie ulega także konsystencja diety. Takie podejście pozwala na szybszy powrót do normalnego funkcjonowania i zapobiega osłabieniu wywołanemu niedoborem kalorii, witamin i składników mineralnych.

Dieta bariatryczna — etapy rozszerzania jadłospisu i zalecenia

Dieta po operacji bariatrycznej musi być rozszerzana stopniowo. Do etapów rozszerzania jadłospisu zalicza się:

dietę płynną klarowną,
dietę płynną wzmocnioną,
dietę papkowatą (miękką),
dietę o konsystencji stałej.

1 etap diety po operacji bariatrycznej — dieta płynna klarowna

Pierwszy etap dotyczy 1 i 2 doby po operacji. Obejmuje wyłącznie pokarm w formie płynów o niskiej zawartości cukru. Dozwolone jest wtedy popijanie klarownego bulionu, słabej herbaty, pitnych jogurtów naturalnych, mleka i innych napojów mlecznych bez dodatku cukrów, odżywek ONS (zwanych potocznie Nutridrinkami). Istotne jest także częste picie wody mineralnej niegazowanej. Początkowo dobrze, aby jednorazowo wypijać nie więcej niż 30 ml płynów i dążyć do zwiększania ilości płynów do min. 1500 ml na dobę. Nie zaleca się picia przez słomkę ze względu na połykanie powietrza⁴.

2 etap diety po operacji bariatrycznej — dieta płynna wzmocniona

Od 3 do 7 doby po operacji warto zwiększyć ilość wypijanych płynów do około 2 litrów. Produkty wymienione w 1 etapie można wzbogacać o dodatkowe składniki. Posiłki powinny być jednak płynne i dobrze zblendowane. Jadłospis w tych dniach może zawierać m.in.:

rzadkie zmiksowane zupy krem — przygotowane na bulionie warzywnym lub drobiowym zblendowane z miękkimi warzywami, chudym mięsem i jogurtem wysokobiałkowym,
koktajle z dodatkiem odżywki białkowej (preferowany izolat białka sojowego lub białko serwatkowe) – nie więcej niż 20 g na porcję⁵,
odżywki ONS,
produkty mleczne typu kefir, maślana z niewielkim dodatkiem łatwych do zblendowania owoców,
rozcieńczone z wodą soki warzywne i warzywno-owocowe (słodkie napoje, które są zwykle bogate w cukry proste, nie są wskazane).

3 etap diety po operacji bariatrycznej — dieta papkowata/miękka

Drugi tydzień rozszerzania diety wiąże się z koniecznością żywienia się produktami papkowatymi. Jest to ważny element pomiędzy dietą płynną i półpłynną a dietą stałą, będącą ostatnim etapem. Wszystkie spożywane produkty muszą być dokładnie przeżuwane, mimo że mogłoby się wydawać, że ich konsystencja tego nie wymaga. Posiłki powinny być zbilansowane i zawierać źródła białka, węglowodanów i tłuszczów. Choć etap ten nazywany jest dietą papkowatą, można wprowadzać również produkty miękkie, takie jak np. ugotowana na parze jajecznica lub mięso mielone dokładnie rozgniecione z widelcem i zmieszane z purée ziemniaczanym. Wielkość posiłków należy dopasować do aktualnych możliwości żołądka. Tak samo jak w poprzednich etapach zalecane jest dodawanie do posiłków odżywki białkowej oraz stosowanie preparatów ONS.

Przykładowe posiłki, jakie mogą pojawić się na tym etapie:

owsianka lub jaglanka — płatki błyskawiczne ugotowane na mleku z dodatkiem odżywki białkowej, musem owocowym,
budynie,
purée warzywne lub warzywno-owocowe,
dobrze rozdrobnione mięso mielone, najlepiej z dodatkiem delikatnego jogurtowego sosu,
jajecznica/ miękki omlet/jajko na miękko,
serki wiejskie, twarogi, skyry, serki homogenizowane,
kleiki ryżowe, kaszka manna,
drobnoziarniste kasze np. kuskus, jaglana — najlepiej podawać z dodatkiem sosu,
pasta rybna, jajeczna.

4 etap diety po operacji bariatrycznej — dieta stała

W 3 tygodniu po zabiegu można wprowadzać produkty stałe. Ważne jest, aby każdy nowy produkt włączany był pojedynczo w celu sprawdzenia reakcji organizmu. Nie powinno się więc zmieniać sposobu żywienia z dnia na dzień. Należy dokładnie żuć pokarmy. Wielkość posiłku powinna być dostosowana indywidualnie do stanu zdrowia i pojemności żołądka. W przypadku produktów stałych będzie to zwykle nie więcej niż 150 ml pokarmu. Szczególną uwagę należy zwrócić na dostarczanie odpowiedniej — w zależności od rodzaju przeprowadzonej operacji — ilości białka. Po operacji rękawowej resekcji żołądka (Sleeve Gastrectomy) powinno być to minimum 60 g, a po zabiegach wyłączających, takich jak np. Gastric Bypass minimum 80 g. Do diety należy włączyć więc wszystkie pozostałe grupy produktów. Sama operacja bariatryczna nie jest wskazaniem do rezygnacji z żadnej grupy żywnościowej. Oznacza to, że redukcja masy ciała u osób po operacji powinna być oparta o zasady zdrowego trybu życia. Jedyne zmiany, jakie zachodzą, dotyczą zasad komponowania posiłków.

Chesz zobaczyć, jak wygląda prawidłowo skomponowany przykładowy jadłospis po operacji bariatrycznej? Znajdziesz go w poniższym wpsie.

Przykładowy jadłospis po operacji bariatrycznej – dieta po zmniejszeniu żołądka

Talerz bariatryczny, czyli prosty sposób na komponowanie posiłków

Na potrzeby pacjentów po operacji zmniejszenia żołądka stworzono tzw. talerz bariatryczny. Jest to graficzne przedstawienie prawidłowego sposobu komponowania posiłków. Na pierwszy rzut oko może on przypominać talerz zdrowego żywienia opracowany przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Różnica polega jednak na proporcjach poszczególnych składników. Niezależnie od rodzaju operacji po rozszerzeniu diety należy nauczyć się jakie produkty spożywać i w jakich ilościach, a talerz bariatryczny ma w tym właśnie pomóc. Przygotowywanie posiłków w oparciu o zasady talerza bariatrycznego zapewni ich prawidłowe zbilansowanie, w tym dostarczenie optymalnej ilości białka.

Podstawowe założenia talerza bariatrycznego:

50% talerza powinny stanowić produkty będące źródłem białka,
25% to produkty zbożowe oraz warzywa skrobiowe,
25% to warzywa i owoce,
1-2 łyżeczki tłuszczu,
1 posiłek to 150-200 g,
talerz o średnicy około 15 cm.

Dieta po operacji bariatrycznej – najważniejsze zasady

Dieta po operacji bariatrycznej powinna zapewniać ujemny bilans kaloryczny. Nie oznacza to jednak, że im mniej kalorii tym lepiej. Przyjmuje się, że dieta osoby po zabiegu bariatrycznym powinna dostarczać minimum 1200 kcal. A najlepiej, aby wartość ta nie była niższa niż podstawowa przemiany materii, która ustalana jest indywidualnie przy współpracy z dietetykiem. Większość pacjentów po upływie 6 miesięcy spożywa około 1500-1800 kcal i do takich wartości dobrze jest dążyć⁶.

Na co warto jeszcze zwrócić uwagę w diecie bariatrycznej?

Jedz do uczucia sytości.
Komponuj posiłki zgodnie z talerzem bariatrycznym.
Staraj się nie pić 30 minut przed i 30 minut po posiłku ani w jego trakcie.
Nie jedz w pośpiechu.
Unikaj spożywania alkoholu.
Stosuj dopasowaną suplementację.
Żuj dokładnie każdy kęs.
Jedz 5-7 posiłków dziennie
Pamiętaj, że w każdym posiłku musi znaleźć się źródło białka.
Nie wykluczaj tłuszczów z diety.
Unikaj produktów bogatych w cukry proste — profilaktyka dumping syndrome.

Źródła:

Jastrzębska, M., & Ostrowska, L. (2010). Zalecenia dietetyczne po zabiegach bariatrycznych. In Forum Zaburzeń Metabolicznych (Vol. 1, No. 4, pp. 201-209).
https://www.wnowymksztalcie.pl/tresci/dieta-w-leczeniu-otylosci-zalecenia-po-operacji-bariatrycznej/
Krotki, M. A. (2015). Rola dietetyka w opiece nad chorymi poddawanymi operacjom bariatrycznym. Post Nauk Med, 28, 667-672.
Jastrzębska-Mierzyńska M, Ostrowska L, Wasiluk D et al.: Dietetic recommendations after bariatric procedures in the light of the new guidelines regarding metabolic and bariatric surgery. Rocz Panstw Zakl Hig 2015;
66: 13-19
Mechanick JI, Youdim A, Jones DB et al.: Clinical practice guidelines for the perioperative nutritional, metabolic, and nonsurgical support of the bariatric surgery patient – 2013 update: cosponsored by American Association of Clinical Endocrinologists, the Obesity Society, and American Society for Metabolic and Bariatric Surgery. Surg Obes Relat Dis 2013; 9: 159-191
Mechanick J.I., Apovian C., Brethauer S., Garvey W.T., Joffe A.M., Kim J., Kushner R.F., Lindquist R., Pessah-Pollack R., Seger J., Urman R., Adams S., Cleek J.B., Correa R., Figaro M.K., Flanders K., Grams J., Hurley D.L., Kothari S., Seger M.V., Still C.D., Clinical practice guidelines for the perioperative nutrition, metabolic, and nonsurgical support of patients undergoing bariatric procedures – 2019 Update (…), 2019, doi:10.4158/GL-2019-0406

Dietetyczna Bariatria